T24 Haber Merkezi
Türk Dil Kurumu (TDK) Lideri Prof. Dr. Osman Mert, Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nun kabul ettiği “Ortak Türk Alfabesi”nde yer alan Q, X, Ň, Ä, Ŭ harflerinin Türk alfabesine girmeyeceğini belirterek, “34 harfli ortak alfabedeki 5 harf, Türk lehçelerinde olan sesler için belirlenmiştir. Şayet bir Türk vatandaşı Kazakça bir söz yazacaksa, Kazak alfabesinde olan o harfi kullanabilir. Tıpkı İngilizce yazarken W, Q işaretlerini kullandığımız gibi” dedi.
Türk Devletleri Teşkilatı üyesi ülkeler ortasında Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nun Q, X, Ň, Ä, Ŭ harflerinin bulunduğu 34 harften oluşan “Ortak Türk Alfabesi” konusunda uzlaşma sağlandı. Ortak alfabeyi kullanacak ülkeler ortasında Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, KKTC ve Özbekistan yer alıyor. Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nda yer alan Türk Dil Kurumu (TDK) Lideri Prof. Dr. Osman Mert, 34 harften oluşan “Ortak Türk Alfabesi” ile ilgili merak edilenleri anlattı.
Hürriyet’ten Umut Erdem’in haberine nazaran; Prof. Dr. Osman Mert, şunları kaydetti:
Ortak Türk alfabesine niye muhtaçlık duyuldu?
“Ortak Türk Alfabesi Türkiye, Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan Cumhuriyetlerinin kullanacakları harflerin toplamını temsil eden bir çerçeve alfabedir. Bugün dünyada bilgi birikiminin en az yüzde 70’i Latin alfabesiyle ortaya konmaktadır. Türk Cumhuriyetleri olarak bizim de hem aramızdaki münasebetleri güçlendirmek hem de dünya ile entegrasyonu sağlamak için Latin tabanlı ortak bir alfabeye geçmemiz gerekiyordu.
Ortak alfabe hangi alanlarda kullanılacak?
Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan kendileri için belirlenen alfabeleri parlamentolarında kabul edip onayladıktan sonra kullanmaya başlayacak. 34 harfli Ortak Türk Alfabesi bir çerçeve alfabe. Rastgele bir ülkenin kullanacağı bir alfabe değil. Bu alfabenin 29’u Türkiye Cumhuriyeti’nin kullandığı harfler, öbürleri ise Türkiye Türkçesinde olmayan fakat Türk lehçelerinde olan ve fonem pahası taşıyan sesler için belirlenmiş harflerdir. Yani Türk Cumhuriyetlerinin kullanacakları harflerin 29’u ortak olacak; alfabeler 1 ile 3 ortasında da (34 harfli ortak çerçeve alfabeden alınan) farklı harfler barındıracak.
Günlük hayatta bizi nasıl etkileyecek?
Ortak alfabeyle birlikte eğitimden iktisada, siyasetten edebiyata kadar pek çok alanda Türk coğrafyası yakınlaşacak ve birlikte hareket kabiliyeti artacak. Artık Edirne’den yola çıkan bir Türk, Altay Dağları’na kadar sırf Türkçe konuşarak değil Türkçe lehçeleriyle yazılanları okuyarak da seyahat edebilecek.
Türk alfabesine beş harf eklenmesinden bahsediliyor? Bunlar nelerdir?
Bir alfabede yalnızca fonem pahası taşıyan sesler harflerle gösterilir. Bir lisanda olmayan sesleri alfabesinde göstermenin bir manası yoktur. Kabul edilen 34 harfli ortak çerçeve alfabedeki 5 harf, standart Türkiye Türkçesi’nde olmayan Türk lehçelerinde olan sesler için belirlenmiştir. Münasebetiyle bu beş harfin Türkiye Cumhuriyeti’nin alfabesinde gösterilmesine de gerek yoktur. Şayet bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Türkiye Türkçesi’nde olmayan bir sesin yer aldığı Kazakça bir söz yazacaksa bu sözde Kazak alfabesinde olan o harfi kullanabilir. Tıpkı İngilizce yazarken gerektiğinde bizim alfabemizde olmayan W, Q işaretlerini kullandığımız üzere.
Ortak alfabe ne vakit kullanılmaya başlanacak?
Türkiye Cumhuriyeti bu çerçeve alfabedeki 29 harfi aslında 1928 yılından beri kullanıyor; kullanmaya devam edecek. Azerbaycan da birebir formda kendi alfabesini kullanmaya devam edecek. Yalnızca Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’da değişiklik olacak. Bu üç ülke mevzuyu parlamentolarına getirip onayladıktan sonra Türk Cumhuriyetleri ortasında 29’u ortak olan lakin harf sayısı 1 ile 3 ortasında farklılık arz eden alfabeler kullanılmayla başlanacak.
29 harf yerine 34 harfi mi benimseyeceğiz? Eğitim sistemimizde 34 harf mi geçerli olacak?
Böyle bir gereksinim kelam konusu değil.