“DÜNYA BÖYLE BİR ŞEY GÖRMEDİ”
“İnanın bana Karabağ’da yaşananları, özellikle de mezarlıklara ve mezarlara yapılan şeyleri profesyonel hayatımda daha önce hiç bir yerde görmedim. Sadece ben değil, tanıdığım tüm profesyonel muhabirler de aynı şeyi düşünüyor. Kimse dünyada böyle bir şey görmedi.” Duayen fotoğrafçı Reza Deghati, Ermenistan ordusunun Dağlık Karabağ’daki Azerbaycan mezarlarını nasıl talan ettiğini anlattı.
“MEZAR TAŞLARINI SÖKÜP SATTILAR”
Deghati, Kasım 2020 ile Eylül 2021 tarihleri arasında Karabağ’da çektiği görüntüleri ilk defa CNN TÜRK ekranlarında paylaştı. “Ermeniler Karabağ’ı işgal ettiğinde yaptıkları ilk şey Azerbaycanlıların siyah mermerden kesilme mezar taşlarını almak oldu. On binlerce mezar taşı Ermenistan’a taşındı. Burada üzerindeki isim ve diğer yazıları sildiler ve ermeni mezarlarında kullandılar. Ermenistan’daki mezarların çoğunda çalıntı Azerbaycan mezar taşları var yani. Dönemin Ermenistan Cumhurbaşkanı Serkizyan’ın da bu taşlar üzerinden çok para kazandığı yönünde iddialar var” dedi.
“ÖLÜLERİN ALTIN DİŞLERİNİ ÇALDILAR”
Deghati, işgalden kurtarılan Ağdam, Fuzuli, Cebrayil, Zengilan ve Kelbeçer şehirlerini gezdi. Ermenistan ordusunun buradaki mezarları nasıl talan ettiğini belgeledi. Deghati, “Fotoğraflarıma bakarsanız tüm mezarların kafa tarafından talan edildiğini göreceksiniz. Çünkü eskiden Sovyetler Birliği’nde ve Azerbaycan’da altın diş takma geleneği vardı. Biri ölünce bu dişleriyle gömülürdü. Bu yüzden binlerce mezar baş tarafından talan edilmiş, kafataslarını çıkartıp dişleri sökmüşler. Kemikleri de etrafa saçmışlar. İstisnasız gördüğüm tüm mezarlar kazılmıştı. Bir şey bulamadıklarında da kemikleri her tarafa dağıtmışlar. Ben sayısız savaş ve suç mahali gördüm. Ama hayatımda hiçbir yerde böyle bir şey görmedim. Bu suçtan öte bir şey. Nasıl ifade edebileceğimi bilemiyorum” ifadelerini kullandı.
İnsani yardım projeleri ve dünya çapında ses getiren işleriyle tanınan fotoğrafçı, Ermenistan ordusunun mezarları talan etmesini Birleşmiş Milletler’e bildirdiğini ve konunun uluslararası mahkemelere taşınması için çalıştığını söyledi. “Birleşmiş Milletler ile irtibata geçtim. Bir sürü uluslararası kuruluşa yazdım. Ama CNN TÜRK bu hikayeyi anlatmayı tercih ettiğim ilk uluslararası basın kuruluşu. İlk defa bu görüntüleri paylaşıyorum. Tabii ki Azerbaycan hükümeti de tüm bunları belgeliyor. İleride bunları uluslararası mahkemelere sunacaklar. Bence de bu yapılmalı. Karabağ’da yaşananları öğrenmek için bu fotoğraflara ve belgelere kim ihtiyaç duyarsa onlarla paylaşmaya hazırım” diye konuştu.
“HOCALI KATLİAMI’NIN GÖRGÜ TANIĞIYIM”
Birinci ve ikinci Dağlık Karabağ savaşlarını belgeleyen Deghati, iki savaş hakkındaki izlenimlerini de paylaştı. “İki savaş arasında çok far var. İlk savaşta Ermenilerin Hocalı köyünde yaptığı büyük katliamın tek görgü tanığı benim. Bir gecede saldırdılar, 600 civarı kişiyi öldürdüler. Katliam sırasında orada değildim ama naaşları, yaralıları ve kaçanları gördüm. Tamamen iki ayrı savaş gördüm. İlkini gördüğüm için ikincisine de şahitlik etmem gerektiğini düşündüm” dedi.