Şeb-i Yelda (Yelda Gecesi), Fars kültürü ve Orta Asya geleneklerinde yılın en uzun gecesi olan 21 Aralık Kış Gündönümü’nü kutlamak için düzenlenen özel bir gecedir. “Şeb”, Farsça’da “gece”, “Yelda” ise “doğum” manasına gelir. Bu nedenle Şeb-i Yelda, “doğum gecesi” yahut “aydınlığın doğduğu gece” olarak yorumlanır. Yelda Gecesi, eski İran mitolojisinde Mitra’nın (ışık tanrısı) doğumu olarak kabul edilir. Karanlık gecenin akabinde gelen birinci ışık, umudu ve ömrün devamını simgeler.
ŞEB-İ YELDA GELENEKLERİ
Aileler ve dostlar, meskende büyük bir sofra etrafında toplanır.
Şiirler ve öyküler okunur, masallar anlatılır. Bilhassa Hafız Divanı’ndan şiir seçmek ve manasını yorumlamak çok yaygın bir gelenektir.
Nar, Yelda Gecesi’nin en kıymetli sembollerindendir. Kırmızı taneleri, hayatın rahmetini, aşkı ve yenilenmeyi simgeler.
Kavun ve karpuz, sıhhati ve hastalıklardan korunmayı simgeler.
Bu meyveler, Yelda Gecesi sofralarının olmazsa olmazlarıdır, zira kışın soğuk günlerinde yaz sıcaklığını ve rahmetini hatırlatırlar.
Kuruyemişler, ceviz, fındık, badem, incir ve hurma üzere atıştırmalıklar sofrada kesinlikle bulunur. Tatlılar, ağızları tatlandırmak ve gelecek yılın tatlı geçmesi için ikram edilir.
Geleneksel olarak Hafız Divanı’ndan bir sayfa rastgele açılır ve çıkan şiir, gelecekle ilgili kehanet olarak yorumlanır. Bu, hem mistik hem de eğlenceli bir ritüel olarak yapılır.
Mumlar ve ateşler yakmak, karanlığı yenmeyi simgeler. Ateş, aydınlığı ve sıcaklığı temsil eder. Kimi geleneklerde ateş başında toplanmak da eski ritüellerden biridir.