Ferdi Tayfur’un vefat haberini kızım Gülümsün verdi.
“Baba Ferdi Tayfur ölmüş, çok üzüldüm” dedi.
Şaşırdım…
Onu tanıyor muydun diye sordum…
Ferdi Tayfur’la onu Ercan Saatçi tanıştırmış.
“Ondan sonra birkaç kez karşılaştık. Her seferinde kendimi tanıtınca, ‘Gülümsün ben seni tanımaz mıyım?’ diyerek şaşırttı beni.
Çok şık bir insandı. Bir seferinde yeniden kendimi tanıtınca, ‘Asıl sen beni nasıl tanıyorsun?’ diye sordu..”
Ferdi Tayfur, karaciğer ve böbrek yetmezliği nedeniyle 79 yaşında hayatını kaybetti
Onun birinci plağı çıktığında kızım daha 2 yaşındaydı
Ferdi Tayfur’un birinci plağı 1974’te çıktığında Gülümsün daha 2 yaşındaydı.
Ama tanıyordu…
Nasıl tanımazdı ki…
Bu ülkede yaşayıp da tanımamak mümkün müydü onları…
Denizli’de dedesi ve anneannesinin oturduğu konutunun balkonundan gördüğü açık hava sinemasında kim bilir kaç sinemasını seyretmişti onun.
Bindiği dolmuşlarda, yürüdüğü sokaklardaki kasetçilerde, Ankara-İzmir otobüsünün mola verdiği çayhanelerde daima onların sesi vardı.
Dedim ya herkes tanıyordu onları…
Ferdi Tayfur, toplamda dokuz kere Altın Plak Mükafatı kazandı
Bir tek devlet ve Cumhuriyet gazetesi tanımıyordu onları
Tanımayan bir tek Türkiye Cumhuriyeti ve periyodun Cumhuriyet gazetesiydi.
Devlet ve devletçi medya için onlara yer yoktu bu ülkede…
Tanıyorlardı da tanımazdan geliyorlardı.
Ferdi Tayfur ve Orhan Gencebay 1970’lerin ikinci yarısında parlayan iki sanatçıydı…
Devlet onları görmüyordu, bu ülke aydının bir kısmı kabul etmiyordu…
Lütfedip hayat öykülerini bile okumuyorlardı.
Biraz okusalardı, aslında onların hayatlarının, beslendikleri insanlara hiç de zıt gelmeyeceğini anlarlardı.
Ferdi Tayfur ve Orhan Gencebay
Babası bar kapısında öldürülmüş Ece Ayhan şiirinden çıkmış bir çocuk
Bir yıl ortayla doğmuşlardı.
Ama ikisinin hayat çizgisi farklıydı.
Ferdi Tayfur hayata trajik bir yoldan girmişti…
Sanki Ece Ayhan şiirlerinde anlatılan çocuklardan biriydi…
Babası bar çıkışında öldürülmüştü.
Müzik hayatı sokaktan başlamış.
Adana radyosu müzik yarışında ikinci olmuş ancak babasının engellemesi yüzünden çalışamamıştı.
Gerisi tam bir kendi kendini yaratan sanatçı öyküsüydü.
Hastane önünde kalabalığın bulunduğu alana gelen minibüsten Ferdi Tayfur’un müzikleri dinletildi
Biri bas gitar çalıyor, öteki sitar bile çalmış
Ferdi Tayfur 9 farklı enstrüman çalıyor.
Bağlama, elektro bağlama, klasik gitar, akustik gitar, bas gitar, elektrogitar, kanun, tambur, ud…
Orhan Gencebay 14 farklı enstrümanla ilgileniyor yahut çalıyor.
Bağlama, divane tambur, ud, cümbüş, buzuki, gitar, sitar, piyano, klavye, ney, keman, saksafon, klarnet…
Orhan Gencebay’ın geçmişinde klasik Türk müziği, rock ve caz da var.
Konservatuvarda okumuş.
Müziğe 6 yaşında bir Kırım göçmeni olan Ukrayna Konservatuvarı mezunu Emin Tarakçı’dan keman ve mandolin dersi alarak başlamış.
İlk beste çalışmasını 10 yaşında yapmış.
Ferdi Tayfur ve Orhan Gencebay
Halk birine “Ferdi Baba”, ötekine “Orhan Abi” dedi
1970’lerin ikinci yarısıydı…
Türkiye’nin acılı günlerinin sanatçılarıydılar.
Aynı yaştaydılar ancak halk onlara iki farklı isim taktı.
Biri “Orhan Abi’mizdi…”
Öteki “Ferdi Baba…”
Neden biri abi de öteki baba…
Kimsenin yanıt veremeyeceği sosyoloji sorulardır bunlar.
Devlet dersinden sınıfta kalan çocuklar bile veremez yanıtını.
Müslüm Gürses de işte o denli yanıtsız bir babaydı…
Müslüm Gürses, Ferdi Tayfur ve Orhan Gencebay
İşte o günlerde sorduk soruyu: İkisinden hangisi daha kalabalık?
Kendi ortamızda daima şu tartışma gelirdi gündeme…
Bu ülkede hangisi daha kalabalıktır?
Ferdi Baba’cılar mı…
Yoksa Orhan Abi’ciler mi…
Fenerbahçe taraftarı mı daha kalabalıktır, Galatasaray’ınki mi sorusu kadar zor…
O günlere bakarsak…
Şu afaki karşılıklar çıkar karşımıza.
“Devletin tanımadığı bu iki sanatçıyı halkın çok çok güzel tanıdığı anlaşılır”
Orhan Abi 28 milyon, Ferdi Baba 27 milyon plak satmış
Vikipedia sayılarına nazaran Orhan Gencebay mesleği boyunca 28 milyon plak ve kaset satmış.
Ferdi Tayfur ise 27 milyon…
Bir teze nazaran Ferdi Tayfur’un 1992’de çıkan Prangalar albümü 5 milyon satmış.
Ama bunlar doğrulanabilir sayılar değil.
Bildiğimiz, o yıllarda kasetlerinin satışları 2 milyonlara ulaşıyordu.
Bunlara bir de sokaktaki korsanı eklerseniz…
Devletin tanımadığı bu iki sanatçıyı halkın çok çok âlâ tanıdığı anlaşılır.
Ferdi Tayfur’un 200 bin kişilik Gülhane Parkı konseri
Yıl 1993, Gülhane Parkı’nda 200 bin kişi
Konser kalabalıkları…
O günlerden elimizde bir YouTube görüntüsü var.
1993… Yer Gülhane Parkı…
Sahnede Ferdi Baba…
“Mutsuzluğu tanırsın, mutsuzluğu bana sor” müziğini söylüyor.
200 bin kişi onu dinliyor.
Bu görüntü dün itibariyle 5 milyon defa izlenmişti.
Ferdi Taydur, Temel Gürsu’nun yönettiği 1976 imali “Çeşme” sinemasında, Necla Nazır ile başrolü paylaştı
Türkiye’de sinema seyirci rekoru Ferdi Baba’nın ‘Çeşme’sinde
Ama onların müziğini en çok dinlediğimiz yerlerden biri sinema salonları…
Ferdi Tayfur 27 sinemada oynadı.
Tam 96 müzik dinledik o filmlerde…
Yine bir iddia…
Onun “Çeşme” isimli sineması Türk sinema tarihinin en fazla izlenen sineması oldu.
Sadece İstanbul’da 3.5 milyon kişi izledi.
Bütün Türkiye izlenmese sayısı ise 12 milyon.
Hayranları, Ferdi Tayfur’un vefat haberinin akabinde hastane önüne akın etti
Ünye’nin sinema salonunda 10 gün, 2 seans, 20 bin kişi
O günlerden bir kasabadaki sinema salonu sahibinin verdiği değişik sayı var önümüzde.
Ünye kasabasında bir hafta…
Çeşme sineması 10 gün boyunca günde 2 seans oynamış, 20 bin kişi izlemiş.
Sinema sahibi “O sinemadan kazandığım para ile 20 dönüm arazi alabilirdim” diyor.
Kadın matinesinde 1200 bayan ayakta izlemiş sineması.
Orhan Gencebay’ın sinema mesleğinde ise 35 sinema var.
Bunların 31’i sinema, 1’i TV sineması.
Onların izlenme sayıları konusunda elimizde fazla bilgi yok.
“Hatıran Yeter”, Spotify’da 22.7 milyon sefer dinlendi
Spotify’da dinlenmede Ferdi Baba bir tık önde Bu iki büyük halk sanatkarından bugüne kalan nedir? Tabii ki daha ölçülebilir sayılar kaldı. Spotify’da Ferdi baba bir tık önde. (*) BANA SOR: 27.7 milyon defa dinlenmiş (*) HATIRAN KÂFİ: 22.7 milyon defa dinlenmiş (*) HUZURUM KALMADI: 22.7 milyon sefer dinlenmiş (*) SABAHÇI KAHVESİ: 21.3 milyon defa dinlenmiş (*) İÇİM YANAR: 16.1 milyon defa dinlenmiş |
Orhan Gencebay’ın “Batsın Bu Dünya” plağı, 1973
Orhan Abi’de “Baktsın Bu Dünya” sürprizi
Orhan Abi’ye gelince; (*) BAHTIMIN OYUNU: 20 milyon kez dinlenmiş (*) DOKUNMA: 13.8 milyon defa dinlenmiş (*) YANILGISIZ KUL OLMAZ: 11.3. millîn kez dinlenmiş (*) BİR TESELLİ VER. 7.3. milyon sefer dinlenmiş (*) AKŞAM GÜNEŞİ. 6.8 milyon defa dinlenmiş Şaşırtıcı bir şey; hepimizin ezbere bildiği, remixi kulüplerde en çok çalınan müziği “Batsın Bu Dünya” birinci 5’te görünmüyor. |
“Onlar hüzünlüydü… Bugünküler sise öfkeli ve isyankâr”
YouTube’da Ferdi Baba açık orta önde
YouTube’a baktığımızda ise Ferdi Baba’nın açık orta önde olduğunu görüyoruz.
‘Bana Sor” isimli müziğinin YouTube versiyonu 35.8 milyon defa seyredilmiş 10 yılda.
Orhan Gencebay’ın görüntülerinde görebildiğim en yüksek seyredilme sayısı 3 milyonlar civarındaydı.
Ancak şurası gerçek.
Her ikisinin de gerek müziklerinin gerek görüntülerinin izlenme sayıları bugünün iki üç yıllık hip hopçularının yanında çok küçük kalıyor.
Bu da tektir ki, bu ülkenin onları yetiştiren, starlaştıran sokakları artık öteki bir jenerasyonun çocukları için çalışıyor.
Onlar hüzünlüydü…
Bugünküler sise öfkeli ve isyankâr…
Ama iki kuşağın damarlarında da arabeskin Türkiyelileşmiş itirazı yaşıyor…
“Onların tarihi, Türkiye’nin acılı günlerinde başlamıştı”
O yıllarda bir yandan Mahler, bir yandan da arabesk dinlerken
Ferdi Tayfur’un mevti ile birlikte Türkiye’nin tanınan sosyoloji tarihinde çok değerli iki beşerden biri sahneden iniyor.
Onların tarihi, Türkiye’nin acılı günlerinde başlamıştı.
12 Eylül’e hakikat gidiyorduk.
Karlı günlerde, Hacettepe Üniversitesi’nin Beytepe yerleşkesinden yürüyerek ana yola iner, orada otostopla kente dönerdik.
Kim bilir kaç defa kamyonlarda onları dinleyerek gelmişimdir Ankara’ya…
Bir yanım Mahler dinlerken, içimde küçük bir tarafım da bu müziğin hüznünü anlamaya çalışıyordu.
Küçük edebiyat mecmualarından başlayarak daima savundum, devletin ve sol nomenklaturanın reddettiği bu müziği.
Milyonlarca insan bir müziği seviyorsa şayet, sosyolog yanım bunu görmezden gelemezdi.
Pop sosyoloji doktoralı asıl o yıllarda yazmaya başladım.
“Batsın Bu Dünya”, Orhan Gencebay
Orhan Abi demişti ki; “Batsın Bu Dünya” Türkiye’nin ağıtıdır
Orhan Gencebay 2009 yılında Milliyet gazetesinden Olcay Ünal Sert’e verdiği bir mülakatta hiç unutamadığım şu sözleri söylemişti:
“Batsın Bu Dünya, Türkiye’nin ağıtıdır. Şu bir gerçek, 70’li yıllar makus yıllardı. Günde 100-150 kişi öldürülüyordu. 1975’te bu türlü bir Türkiye’de yaptım ‘Batsın Bu Dünya’yı. O, Türkiye’nin ağıtıdır, ağlanacak modülüdür.”
Bütün bunlardan sonra gelin artık baştaki o soruya yanıt verelim.
Bu ülkenin sosyolojisinde hangisi daha kalabalıktır?
Önceki gün kaybettiğimiz Ferdi Baba mı…
Yoksa meskeninde sakin bir hayatı sürdüren Orhan abi mi…
“Güle güle Ferdi Tayfur”
Hangisi daha kalabalıktı, ikisi bir ortada neydi?
Benim yanıtım şu:
İkisi de kendi başına kalabalıktı.
Epey büyük bir kalabalık…
İkisi bir ortada ise izdihamdı…
Hani Lisan Kurumu’nun geçen yıl için bulduğu kavram var ya…
Kalabalık yalnızlar…
İşte onların, yani kimsesizlerin kimsesizi bir izdihamdan gelen uğultuydu onların şarkıları…
Oysa çok küçümsedik onları ve sinema salonlarından, dolmuşlardan, çayhanelerden gelen o hüzünlü feryadı…
Şimdi artık anlamaya başladık…
Şimdi artık hip hopçularımız, varoşların rapçi çocukları aldı vardiyayı…
Ve onların izdihamından gelen sesi dinliyoruz artık…
Bastırılan sokakların sosyolojisi, 50 yıl sonra günün izdihamını ve uğultusunu tekrar oralardan vermeye başladı…
Güle güle Ferdi Tayfur…
Allah sana da uzun ömürler versin Orhan Gencebay…
Annem Ankara: Ne devir ne de Ankara dizisi olabiliyor! |
Günün öne çıkan haberleri… TIKLAYIN – RTÜK’ten TELE1’e Ferdi Tayfur incelemesi TIKLAYIN – AKP’li Ensarioğlu: Nevruz’da silahlar bırakılmış olur, Öcalan mesken hapsine çıkarsa Demirtaş’ın mahpusta kalması da düşünülemez TIKLAYIN – İmamoğlu’ndan iktidara “Ahmet Türk” sorusu: Terör bağı varsa neden devlet protokolüyle karşılıyorsunuz? TIKLAYIN – Almanya ve Fransa Dışişleri Bakanları, Şam’a gitti: Colani, Alman Bakan’ın elini sıkmadı TIKLAYIN – MİT Başkanı Kalın’ın yeni kitabı “İslam, Aydınlanma ve Gelecek”ten: AB Türkiye’ye kapıları fiilen kapattı, dört asırdır tam manasıyla bilim yapmayan İslam dünyası derin atalet içinde TIKLAYIN – Rakamlar aşikâr oldu: İşte meslek meslek yeni maaşlar TIKLAYIN – Engelli aylığı, 65 yaş aylığı, kıdem tazminatı tavanı, bedelli askerlik fiyatı: İşte değişen ödemeler |