Gazateci Naki Bakır, Dünya gazetesinde bugün yayınlanan ‘Beyaz yaka işsizliği alarm verdi’ başlıklı yazısında son yıllarda süratle artan üniversite sayısı ve yükseköğrenimli iş gücündeki artışa karşın, iktisadın birebir oranda istihdam yaratamamasının, beyaz yakalı işsizliği kritik düzeye taşıdığını yazdı.
Bakır, yazısında TÜİK bilgilerine nazaran, 2024’ün son çeyreğinde üniversite mezunu işsizlerin sayısının 126 bin kişi arttığını ve bu artışın 120 binini bayanların oluşturduğunu belirtti.
Bakır’ın yazısı şöyle:
Son yıllarda arka arda açılarak sayıları 200’e yaklaşan üniversiteler münasebetiyle yüksek tahsilli iş gücündeki süratli artışa karşılık, iktisatta istihdamın buna paralel artmaması, beyaz yakalı işsizliği adeta alarm noktasına getirdi. Üniversiteli işsizlerin sayısı geçen yıl son çeyrekte evvelki yılın tıpkı çeyreğine nazaran 126 bin kişi artarken bunun 120 binini bayanlar oluşturdu.
Diğer tüm eğitim seviyelerinde gerileyen işsizlik oranı, yalnızca üniversite mezunlarında arttı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) çeyreklik periyotlar bazında açıkladığı mevsimsellikten arındırılmamış bilgilerde 2024’ün ekim-aralık periyodunu kapsayan 4’üncü çeyreğinde evvelki yılın tıpkı devrine nazaran işgücü 652 bin kişi artarak 35 milyon 701 bine, istihdamdakiler 639 bin kişi artarak 32 milyon 659 bine, ülkedeki toplam etkin işsiz sayısı da net 14 bin kişi artarak 3 milyon 43 bine yükseldi.
TÜİK’in anket yoluyla belirlediği ve yalnızca ilgili devirde etkin iş arama kanallarını kullanmış işsizleri kapsayan bu bilgilere nazaran 4’üncü çeyreklere nazaran, işsizlik oranı toplamda yüzde 86’dan yüzde 8,5’e indi. TÜİK’in “mevsim tesirinden arındırılmış” istatistiklerine nazaran ise işsiz sayısı 3 milyon 80 bin kişi ve işsizlik oranı yüzde 8,6.
3 işsizden biri üniversite diplomalı
Mevsimsellikten “arındırılmamış” datalar kapsamında yer alan eğitim durumu bazında dağılıma bakıldığında ise çok çarpıcı bir tablo ortaya çıktı. Son çeyreklerin karşılaştırmasında işsiz sayısı diploması olmayanlarda tıpkı kalır, öteki eğitim seviyelerinde ise gerilerken, üniversite diplomalı işsizlerin sayısında çok süratli bir artış yaşandı. Evvelki yıl tıpkı çeyreğe nazaran 126 bin kişi artan yüksek okul diplomalı işsizlerin sayısı 1 milyon 13 bin oldu ve toplam işsizler içinde eğitim seviyesi dağılımında üçte birle en büyük bölümü oluşturdu.
Buna karşılık; dördüncü çeyrekler prestijiyle okur muharrir seviyesindeki işsizlerin 38 bin olan seviyesi değişmedi, ilköğretim mezunu işsiz sayısı 87 bin kişi azalarak 1 milyon 59 bine, lise mezunu işsizler 22 bin kişi azalarak 542 bine, mesleksel ve teknik lise mezunu işsizlerin sayısı da 4 bin kişi azalarak 391 bine düştü. Faal iş arayanlara nazaran belirlenen işsizlik oranı da okur muharrir seviyesinde yüzde 5,1’den yüzde 4,8’e, iş gücünün en büyük kısmını oluşturan lise altı eğitimlilerde yüzde 7,8’den yüzde 7,2’ye, lise mezunlarında yüzde 11,1’den yüzde 10,3’e, mesleksel teknik lise mezunlarında yüzde 9,4’ten yüzde 9,1’e inerken, yüksek okul mezunlarında yüzde 8,6’dan yüzde 9,5’e yükseldi.
Artışın kaynağı üniversiteli kadınlar
Beyaz yakalı işsizliğin temel olarak üniversite mezunu bayanlarda olduğu belirlendi. Geçen yıl son çeyrek prestijiyle üniversite mezunu işsizlerin 367 binini erkek, 646 bin kişi ile üçte ikisini ise bayanlar oluşturdu. Evvelki yılın tıpkı çeyreğine nazaran üniversite mezunu erkek işsiz sayısı 6 bin, bayan işsizlerini sayısı ise 120 bin kişi arttı. Anılan periyotlara nazaran üniversite mezunlarının yanı sıra mesleksel teknik lise mezunu bayan işsizlerde de artış yaşandı.
Son çeyreklerin karşılaştırmasına nazaran; okur müellif seviyesindeki bayan işsizler 6 bin kişi azalarak 15 bine, ilköğretim mezunu bayan işsizler 54 bin kişi azalarak 346 bine, genel lise mezunu bayan işsizler 10 bin kişi azalarak 248 bine gerilerken, mesleksel ve teknik lise mezunu bayanı işsizlerin sayısı 5 bin kişi artarak 190 bine çıktı. Dördüncü çeyreklere nazaran okur müellif seviyesindeki bayanlarda yüzde 3,9’dan yüzde 2,7’ye, ilköğretim mezunu bayanlarda yüzde 9,2’den yüzde 7,9’a, düz lise mezunu bayanlarda yüzde 16,6’dan yüzde 14,9’a düşen işsizlik oranı, mesleksel ve teknik lise mezunu bayanlarda yüzde 17,4’ten yüzde 17,8’e, üniversite mezunu bayanlarda ise yüzde 11,9’dan yüzde 14’e çıktı.
Bu datalara nazaran anılan periyotlar prestijiyle bayanlardaki ve genel işsizlikte en büyük artış üniversite diplomalı bayan işsizlerden kaynaklandı, mesleksel teknik lise mezunu bayanlardaki artış da bayan işsizliğini büyüten bir faktör oldu. Genel işsizliğe cinsiyet ayrımında bakıldığında da erkeklerde azalış, bayanlarda artış olduğu belirlendi. Bir yıl önceye nazaran toplam erkek işsizler 39 bin kişi azalarak 1 milyon 598 bine gerilerken, bayan işsizlerin toplam sayısı 54 bin kişi artarak 1 milyon 445 bine ulaştı.
En çok iş arayanlar hizmet-satış elemanları
2024’ün son çeyreği prestijiyle iş arayan işsizlerin mesleksel niteliklerine nazaran dağılımında en büyük kümesi 662 bin kişi ile hizmet ve satış elemanları oluşturuyor. Bu kümesi 542 bin kişi ile nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar, 493 bin kişi ile “profesyonel meslek mensupları”, 378 binle ofis ve müşteri hizmetlerinde çalışanlar, 345 binle sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar, 290 binle teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensupları, 238 binle tesis ve makine operatörleri, montajcılar, 77 binle yönetici kategorisindekiler ve 18 bin kişi ile nitelikli tarım, ormancılık ve su eserlerinde çalışanlar izliyor.
Eğitim-istihdam dengesizliği
Üniversitelerin son yıllarda süratle artan sayısı 200’e, buralarda eğitim gören öğrenci sayısı da 8 milyona yaklaşmış bulunuyor. Üniversite bitirenlerin sayısındaki süratli artışa karşılık, iktisat buna paralel beyaz yakalı istihdamı yaratamıyor. Bu da bilhassa bayanlarda olmak üzere yüksek tahsilli işsiz sayısını büyütüyor.
TÜİK’in eğitim istatistiklerine nazaran ülke nüfusunun yüzde 24,6’sını ön lisans, lisans, yüksek lisans ve üzeri olmak üzere yüksek tahsilliler oluşturuyor. Bu da yaklaşık 21 milyon dolayında bir nüfusa denk geliyor. Nüfusta dörtte bir seviyesinde bulunan yüksek tahsillilerin işgücündeki oranı ise üçte teğe yaklaşıyor. 2024 yılının 4’üncü çeyreğinde 66 milyonu aşan çalışma çağındaki nüfusun 35 milyon 701 bin kişi ile yüzde 54’ü işgücüne dahil olurken bunun da 10 milyon 612 bin kişi ile yüzde 29,7’si üniversite mezunları oluşturuyor.
Aynı periyotta 32 milyon 658 bin olan istihdamdaki nüfus içinde ise yüksek tahsilliler 9 milyon 600 bin kişi ile yüzde 29 hisse alıyor. Birebir devirde 3 milyon 43 bin kişi olan işsizlerin yüzde 33,3’ü üniversite mezunu. Evvelki yıl son çeyrekte çeyrekte bu oran yüzde 29,3 seviyesindeydi. Son bilgilere nazaran iş gücüne dahil her 100 şahıstan yaklaşık 30’u ve her üç işsizden biri üniversite diplomalı.
“Ne-ne” gençliği
2024’ün 4’üncü çeyreğine ait TÜİK iş gücü dataları öteki bir çarpıcı tabloyu daha ortaya koyuyor. Buna nazaran ülke genelinde 15-24 yaş kümesindeki 11 milyon 598 bin gencin yüzde 22,5 oranındaki 2 milyon 614 bini ne çalışıyor ne okuyor. Eğitimine devam etmediği üzere rastgele bir işte de çalışmayan bu gençlerin büyük kısmı ilköğretim mezunu.
Okur muharrir (diplomasız) seviyedeki 118 bin gencin yüzde 78,6 oranındaki 93 bini, ilköğretim mezunu 5 milyon 320 bin gencin yüzde 18 oranındaki 960 bini, düz lise mezunu 2 milyon 968 bin gencin yüzde 24,6 oranındaki 729 bini, mesleksel ve teknik lise mezunu 1 milyon 865 bin gencin yüzde 24,9 oranındaki 464 bini ve üniversite mezunu 1 milyon 326 bin gencin yüzde 27,8 oranındaki 368 bini bu durumda bulunuyor. Türkiye ne eğitimde ne istihdamda olan genç nüfus oranında OECD ülkeleri içinde başı çekiyor.
Cevdet Yılmaz: Çok taraflı uygulamaya devam edeceğiz
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, istihdam konusunda çok taraflı siyasetler uygulamaya devam edeceklerini söyledi. Yılmaz toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada, İstihdamda yaşanan gelişmeler 2024 yılı büyüme oranının da OVP kestirimine yakın olacağına işaret etmektedir. İktisat açısından olduğu kadar toplumsal açıdan da son derece değerli olan istihdam konusunda çok taraflı siyasetler uygulamaya devam edeceğiz. Bilhassa genç ve bayan istihdamının artması ile istikrar içinde istikrarlı ve kapsayıcı büyüme perspektifimizi sürdüreceğiz” sözlerini kullandı.
Vedat Işıkhan: Ulusal stratejimiz ile istihdam maksatlarını gerçekleştireceğiz
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan 2024 yılı son çeyrek devrine ait işgücü istatistiklerini toplumsal medya hesabından pahalandıran Çalışma ve Sosyal Güvenlim Bakanı Vedat Işıkhan, işgücü piyasalarının yeni muhtaçlıklarını dikkate alarak hayata geçirdikleri programların istihdam datalarına olumlu yansıdığını söyledi. Gençler başta olmak üzere özel siyaset gerektiren tüm kümelerin işgücü piyasasına erişimlerinin desteklenmesi için siyasetlerin sürdüğünü belirten Işıkhan, “Ulusal İstihdam Stratejimiz doğrultusunda İstihdam ve Çalışma Hayatı Amaçlarımızı gerçekleştireceğiz” dedi.