2025 yılına girerken ABD tarafında aralıklarla gündeme gelen borç limiti krizi, tekrar tartışmaların alevlenmesine neden oldu.
Ülke tarihinde birçok kere sorun haline gelen borç limiti konusu, yeni yılda ABD Kongresinin gündem başlıkları ortasında birinci sıralarda yer alıyor.
ABD’de federal hükümetin borçlanabileceği azamî fiyatı belirleyen borç limiti, ülkenin borcunun 36,1 trilyon dolara ulaştığı devirde ABD iktisadı için kıymetli bir risk oluşturuyor.
Borç limiti konusunda Kongrede yeni bir muahedeye varılamaması halinde ABD’nin temerrüde düşme riski bulunuyor. Bu durumun global piyasalarda dalgalanmalara, ABD’nin kredi notunda düşüşlere ve iktisatta belirsizliklere yol açabileceğinden telaş ediliyor.
BORÇ LİMİTİNİN TEKRAR YÜRÜRLÜĞE GİRMESİ BEKLENİYOR
ABD’de Demokratlar ile Cumhuriyetçiler ortasında çekişmeli geçen müzakerelerin akabinde 2023’te yürürlüğe giren borç limitinin askıya alınmasını öngören düzenlemede belirtilen mühlet doldu. Böylelikle borç limiti, 1 Ocak prestijiyle tekrar yürürlüğe girdi.
Beyaz Saray’daki misyonunu 20 Ocak’ta devralacak ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump, 2025’e borç limiti tasasını ortadan kaldırarak başlamak istese de bu teşebbüsünde başarılı olamadı.
Borç limitinin kendi gündemini etkilemesine müsaade vermek istemeyen Trump’ın ABD Kongresinde geçen ay kabul edilen süreksiz bütçe tasarısına borç limitine ait bir düzenlemeyi de ekleme talebi gerçekleşmedi. Cumhuriyetçiler ve Demokratlar, hükümete mart ayına kadar finansman sağlayarak kapanmasını önleyen süreksiz bütçe üzerinde lakin anlaşabildi.
YELLEN’DAN ABD KONGRESİNE HAREKETE GEÇME ÇAĞRISI
ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, geçen hafta borç limitine ait Kongreye ihtar niteliğinde bir mektup gönderdi.
ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Mike Johnson’a yönelik kaleme alınan mektupta Yellen, ülkenin tam inanç ve prestijinin korunması için borç limiti konusunda Kongreyi harekete geçmeye çağırdı.
Yellen, 2 Ocak’ta yeni borç limitinin bir evvelki günün sonunda yasal limite tabi ödenmemiş borç ölçüsü olarak belirleneceğini belirtti.
OCAK AYI ORTASINDA GEÇİŞ PLANLANIYOR
Ödenmemiş borç meblağında yaklaşık 54 milyar dolarlık düşüş beklendiğini söz eden Yellen, bunun büyük ölçüde Medicare ödemeleriyle alakalı bir federal inanç fonu tarafından tutulan muhakkak menkul değerlerin planlanan ödemesinden kaynaklanacağını kaydetti.
Yellen, bu nedenle borcun süreksiz olarak azalmasıyla Hazine’nin 2 Ocak prestijiyle harikulâde tedbirler almaya başlamasına gerek kalmasının beklenmediğini belirterek, “Hazine, şu anda yeni limite 14-23 Ocak tarihlerinde ulaşılacağını öngörüyor ve bu tarihte Hazinenin harikulâde tedbirler almaya başlaması gerekecektir.” tabirini kullandı.
TRUMP BU DURUMDAN RAHATSIZ
ABD’nin seçilmiş başkanı Trump, hafta sonu Truth Social hesabından yaptığı paylaşımda, borç limiti konusunda eski Temsilciler Meclisi Başkanı Kevin McCarthy’ye yüklendi.
“İyi bir adam ve arkadaşı” olarak nitelendirdiği McCarthy’yi 2023’te borç tavanının 1 Ocak 2025’e kadar askıya alınması tarafında oy kullandıkları için eleştiren Trump, bunun “yıllardır alınan en aptalca siyasi kararlardan biri” olarak tarihe geçeceğini tabir etti.
Trump, borç limitine ait, “Bu, Biden’ın problemiydi, bizim değil. Artık bizim problemimiz haline geliyor.” değerlendirmesinde bulundu.
EN SON 2023’TE BU KRİZ YAŞANMIŞTI
ABD’de federal hükümetin 2023’ün başlarında 31,4 trilyon dolarlık borç hududuna ulaşması, borç limiti krizine neden olmuştu.
ABD Hazine Bakanlığı, ülkenin temerrüde düşmesini önlemek için o devirde kimi fevkalâde tedbirleri devreye sokmuştu. Bu kapsamda Kamu Hizmeti Emekli ve Engelliler Fonu ile Posta Hizmeti Emekli Sıhhat Yardımları Fonu’na yönelik yeni yatırımlar, bir müddetliğine askıya alınmıştı. Ayrıyeten, Federal Çalışan Emeklilik Sistemi’nin bir modülü olan Tasarruf Fonu’nun Devlet Menkul Değer Yatırım Fonu’na tam olarak yatırım yapılamamıştı.
Cumhuriyetçiler ile Demokratlar ortasında aylarca süren çekişmeli müzakerelerin akabinde Kongre, Haziran 2023’te kimi harcamaları sonlandıran ve borç limitini 1 Ocak 2025’e kadar askıya alan maddeyi geçirmişti.
BORÇ LİMİTİ NEDİR?
ABD’de birinci sefer 1917’de uygulanmaya başlanan “borç tavanı” olarak da isimlendirilen borç limiti, “ABD hükümetinin borçlarını ödemek için ödünç alabileceği para ölçüsünün üst sınırı” manasına geliyor.
Kongre, her yıl altyapıya yapılan hükümet harcamalarını, toplumsal güvenlik üzere programları ve federal çalışanlar için maaşları içeren bütçeyi onaylıyor. Tüm bu harcamalar için vatandaşlarından vergi de alan hükümet, yıllardır elde ettiği gelirden daha fazlasını harcıyor ve federal bütçe açığını artırıyor.
Hükümetin, Kongrenin halihazırda onayladığı ödemelere devam edebilmesi için borç para alması gerekiyor. Borç limiti ise ABD hükümetinin “faturalarını” ödemek için alabileceği borcu sonlandırıyor.
ABD Kongresinin kanunla belirlediği limite ulaşılıncaya kadar ABD Hazinesi, borçlanma yetkisine sahip bulunuyor.
BORÇ LİMİTİNE ULAŞIM NE DEMEK?
Borç limitine ulaşılması halinde federal hükümet borç ölçüsünü artıramıyor. Bu nedenle yalnızca elindeki nakdi ve gelen gelirleri harcayabiliyor. Limitin artırılması için Kongreden yasa geçirilerek müsaade alınması gerekiyor.
Kongre, borç limitiyle ilgili bir kararla karşı karşıya kaldığında borç limitini artırmayı yahut muhakkak bir müddet için askıya almayı seçebiliyor.
ABD Hazinesi ise bu süreçte hükümetin mali yükümlülüklerini yerine getirmesine devam edebilmesi emeliyle birtakım fevkalâde tedbirler alabiliyor. Bu tedbirler, çeşitli devlet hesaplarına ihraç edilen ABD Hazine tahvillerinin ölçüsünü süreksiz olarak azaltan muhasebe tekniklerini içeriyor.
Bu kapsamda emeklilik fonları üzere fonlara yeni yatırımlar askıya alınabiliyor yahut menkul değerlerin sahibine vadesinden evvel geri ödeme yapılıyor.
Olağanüstü tedbirler, hükümete yalnızca vakit kazandırıyor fakat borç limitine ulaşmayı engelleyecek kadar büyük uygulamaları içermiyor. Kongre, borç limitini yükseltmedikçe bu fevkalâde tedbirler, sonlu bir mühlet için kâfi nakit sağlıyor.
Borç limitinin artırılmaması ve harika tedbirler olarak bilinen bir dizi nakit tasarruf aracının tükenmesi halinde ABD Hazinesi, yeni borçlanma yapamayacağı için harcamalarını gerçekleştirememe meşakkati yaşıyor.
Tüm yükümlülüklerini yerine getiremeyen Hazine, hangi ödemeleri yapacağını seçmek zorunda kalıyor. ABD’nin borçlarının geri ödemesi de meşakkate girerken ülkenin mali yükümlülüklerini yerine getirememesi durumda temerrüde düşmesi kelam konusu oluyor.
BORÇ LİMİTİ ARTIRIMI HÜKÜMET HARCAMALARINI NASILE TESİRLER?
Borç limitinin artırılması, hükümete harcamaları Kongrenin onayladığı düzeyin üzerine çıkarma yetkisi vermiyor.
Bu durum, yalnızca hükümetin vatandaşlara ve tahvil sahiplerine karşı mevcut yükümlülüklerini yerine getirmesine müsaade veriyor.
ABD Hazine Bakanlığı verilerine göre, Kongrenin 1960’tan bu yana borç limitini artırmak, süreksiz olarak askıya almak ya da tarifini revize etmek için 78 defa harekete geçtiği kayıtlarda yer alıyor. Bunun 49’unun Cumhuriyetçi, 29’unun ise Demokrat liderler periyodunda uygulandığı görülüyor.
NEDEN TARIŞMA KONUSU OLDU?
Borç limitinin, teknik olarak hükümet harcamalarının düzeyiyle ilgili olmamasına karşın federal bütçenin büyüklüğüne ait tartışmalarda kilit bir husus haline geldiği görülüyor.
Açıkları azaltmak yahut bütçenin büyüklüğünü sınırlamak isteyen siyasetçiler, harcama sonları yahut bütçe kısıtlamaları konusunda müzakere etmek için borç limitini kullanıyor.
Son yıllarda birtakım siyasetçilerin, federal harcamaların artışını yavaşlatmaya çalışmak için borç limiti üzerindeki hesaplaşmasının arttığı belirtiliyor.
BORÇ LİMİTİNE ULAŞMAK ABD İKTİSADI İÇİN NEYİ SÖZ EDİYOR?
Analistler, borç limitinin aşılmasının ABD iktisadına önemli ziyan vereceği ikazında bulunuyor.
Borç limiti konusundaki belirsizlik bile yatırımcılar ve pay senetleri üzerinde baskı oluşturuyor.
Ülke tarihinde borç limiti konusunda son dakikaya kadar beklemenin ne kadar tehlikeli olabileceğini gösteren örnekler de bulunuyor.
Bunlardan biri olarak 2011’de eski ABD Başkanı Barack Obama ile Kongredeki Cumhuriyetçiler ortasındaki harcama tartışmasının uzun müddetli bir çıkmaza yol açması gösteriliyor.
O periyotta Kongre, Hazinenin nakdinin biteceğini varsayım ettiği tarihten yalnızca iki gün evvel limiti yükseltmek için bir mutabakata varmıştı. Bu durum, ABD piyasalarından 2008 finansal krizinden itibaren en dalgalı haftanın yaşanmasına neden olmuş ve kredi derecelendirme kuruluşu Standard & Poor’s’un ABD’nin kredi notunu birinci kere düşürmesine yol açmıştı.
Uzmanlar, ABD iktisadında mümkün bir temerrüdün ekonomiyi ve piyasaları altüst edebileceğini, tahvil faizlerinin ve borçlanma maliyetlerinin artmasına neden olabileceğini belirtiyor.
ABD’nin temerrüde düşmesi halinde durumun, yalnızca ülke için değil global iktisat için de önemli yansımalarının olabileceğine işaret ediliyor.