Türkiye sivil havacılık otoritesi, 1 Kasım prestijiyle kimi Rus yolcu uçaklarına hava alanını kapattı. Gelişme, karardan etkilenen iki Rus şirketi, Pegas Touristik ve Nordwind temsilcilerinin, mecburî güzergah değişikliği yüzünden Mısır üzere üçüncü ülkelere uçuş müddetlerinin arttığını açıklamalarıyla ortaya çıktı. Pekala Rus havayolu şirketlerinin filosundaki yaklaşık 500 uçağı etkileyen bu karar neden alındı ve bundan sonra ne olacak?
DW Türkçe’den Muhammed Kafadar’ın haberine nazaran, Rusya’nın sivil yolcu uçağı filosunun yarıdan fazlası kiralık uçaklardan oluşuyor. Bunların birden fazla Birleşik Krallık’ın denizaşırı toprağı Bermuda’ya kayıtlı. Mevzuya dair bilgi veren uzmanlar, tüm sorunun Bermuda ve Rusya ortasındaki kayıt karmaşasından kaynaklandığını söyledi.
UÇAKLAR NEDEN BERMUDA KAYITLI?
Havacılık editörü Tolga Özbek, tıpkı gemicilikte olduğu üzere maddi kolaylık sağlayan ülkelerin havayolu şirketlerince kayıt için tercih edildiğini, Bermuda’nın bu ülkelerden biri olduğunu söyledi. Düzenlemelere nazaran uçakların milletlerarası seferlere katılabilmesi için zarurî olan uçuşa elverişlilik sertifikaları, kayıtlı oldukları ülke tarafından oluşturuluyor.
Tıpkı arabaların trafiğe çıkabilmek için plakaya gereksinim duyması üzere uçaklarda da kayıt düzeneğinin uçuş yapılabilmesi için hayati olduğunu anlatan Özbek, durumu “Nasıl ki arabaların muayene ve sigorta süreçleri için plakaları olmalı, benzeri şey uçaklar için de geçerli” diye anlattı.
Ancak Batılı devlet ve şirketler, Ukrayna işgali yüzünden Rusya’ya peş peşe yaptırımlar açıklayınca Bermuda, artık bu uçakların standartlara uygun biçimde denetlenemeyeceği kaygısıyla mart ayında uçuşa elverişlilik sertifikalarını iptal etti. Rusya da sivil havacılık operasyonlarına devam edebilmek için uçakları tek taraflı olarak kendi siciline kaydetmeye başladı. Lakin Bermuda’nın onayı olmadan bu, hukuksal mana söz etmiyor. Bu ortada Rusya, Ekim ayı sonunda Bermuda’yı dost olmayan ülkeler listesine de ekledi.
‘TÜRKİYE, ICAO DİREKTİFLERİNE UYMAK ZORUNDA KALDI’
İlk başta bu adım 700’den fazla hava taşıtını uçamaz hale getirirken o tarihten bu yana az sayıda uçağa bulundukları öteki ülke havalimanlarında el konuldu. Kimilerini da Rusya yasal olarak kendi ismine tescil ettirmeyi başardı. Lakin İrlandalı AerCap üzere yabancı şirketlerden kiralanan 500 kadarı için bunu yapmak mümkün olmadı.
Çin, Rusya’nın tek taraflı olarak tescilini kendi üstüne aldığını söylediği bu uçakları temmuz ayından beri kendi hava alanında istemiyor.
Türkiye’nin tıpkı Rus ödeme sistemi Mir konusunda olduğu üzere Rusya aleyhine bir adım atmadan evvel beklemede kaldığı, fakat sonunda Memleketler arası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) direktifleri uyarınca karar almak zorunda kaldığı yorumları yapılıyor. Türkiye, Rusya’ya yönelik Batı yaptırımlarına katılmasa da milletlerarası sivil havacılık kurallarına uymakla yükümlü.
‘KORSAN UÇUŞ’ SAYILIYOR
“Havacılıkta ikili kayıt yoktur” diyen hava hukuku alanında uzman avukat Lale Kaplan, her uçağın yalnızca tek bir ülkeye kayıtlı olabileceğini ve uçuşa elverişlilik sertifikasının da kayıtlı olunan ülkece düzenlenebileceğini söyledi. Sertifikası olmayan uçağın sigortalanamayacağını kaydeden Kaplan, “Sigortalı değilse ülkenize de uçamaz, üstünden de geçemez” dedi.
Avukat Cesim Parlak da “Rusya’daki sivil uçakların yarıdan fazlası kiralık. Mülkiyeti, tescili Rusya’ya ilişkin değil. Uçakların sahibi şirketler itiraz ettiği halde Rusya kira mukavelelerini ‘tek taraflı uzattım’ diyor. Teknik ve tüzel sorumluluklar yerine getirilmediği için bu uçaklarla yapılan seferler korsan uçuş niteliğinde” diye konuştu.
Parlak, “Uluslararası Sivil Havacılık Mukavelesinin 18’inci unsuru çift tescil kabul etmiyor, sorun bu. Buna karşın uçuşlara müsaade verilirse, bir kaza ya da öteki bir olumsuzluk halinde her türlü sorumluluk Türkiye’de olur” değerlendirmesini yaptı.
RUSYA’NIN SEÇENEKLERİ NELER?
Sorunun aşılması için uçakların evvel Bermuda sicilinden çıkarılması akabinde Rusya’ya kabulü gerektiğini anlatan Kaplan, bunun kiraya veren tarafın itirazı üzere çeşitli münasebetlerle yapılamıyor olabileceğini belirtti. Rusya bu uçakların kaydını üzerine aldığını savunuyor, fakat uçaklar resmi olarak hala Bermuda sicilinde yer alıyor.
Rus basını sorunun tahlili için Rusya’dan bir heyetin ilerleyen günlerde temaslarda bulunmak üzere Türkiye’ye geleceğini aktardı. Lakin “Kural kuraldır” diyen Kaplan’a nazaran Rusya’dan bir heyet gelmesi yasağın kalkmasını sağlamaz. Kaplan, “Havacılıkta tüm kurallar yolcu güvenliği içindir. Türkiye kural dışı hareket edemez” görüşünde.
Uzmanlar, sorunun lakin kaydı Rusya’da olan az sayıda uçağın kullanılmasıyla aşılabileceğini pahalandırıyor. Bunun da filosunda bu nitelikte uçak bulunmayan şirketleri zorlayacağı belirtiliyor. (HABER MERKEZİ)