Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri António Guterres, dün (1 Ağustos) ABD’nin New York kentindeki BM Genel Heyeti’nde düzenlenen Nükleer Silahların Yayılmasını Tedbire Antlaşması’nın gözden geçirilmesine yönelik 10. konferansın açılışında konuştu.
Guterres, insanlığın “nükleer yok oluştan sırf bir yanlış manaya, bir yanlış hesaplama uzakta olduğunu” söyledi.
Nükleer silahların yayılma tehlikesinin arttığına ve tansiyonu azaltmanın önündeki mahzurların zayıfladığına dikkat çeken Guterres, bunun Orta Doğu ve Kore Yarımadası’ndan Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline kadar nükleer nitelikteki krizlerin şiddetlendiği bir vakitte olduğuna işaret etti.
Guterres, “Ülkeler, gezegenimizde yeri olmaması gereken kıyamet günü silahlarını stoklamak ve bu silahlara yüz milyarlarca dolar harcamak için geçersiz güvenlik ararken, şu anda dünya çapında askeri cephaneliklerde yaklaşık 13 bin nükleer silah bulunuyor” dedi.
2. Dünya Savaşı sırasında Japonya’nın Hiroşima ve Nagazaki kentlerine atılan atom bombalarını da hatırlatan António Guterres, “İnsanlık, Hiroşima ve Nagazaki’nin müthiş yangınlarından öğrenilen dersleri unutma tehlikesiyle karşı karşıya” dedi.
BM Genel Sekreteri Guterres, nükleer savaş risklerini azaltacak ve silahsızlanmayı hızlandıracak pratik tedbirler bulunması, nükleer teknolojinin yalnızca barışçıl kullanımının teşvik edilerek bunun için de çok taraflı mutabakatların canlandırılması gerektiğin de kelamlarına ekledi.
Öte yandan, Arap Kümesi olarak da bilinen BM üyesi Arap ülkeleri, BM Genel Konseyi’ndeki konferansta İsrail’in de Nükleer Silahların Yayılmasını Tedbire Antlaşması’na dahil edilmesi davetinde bulundu.
Grup ismine konuşan Ürdün Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Ayman Safadi, mutabakata taraf devletlerin, “anlaşmanın kozmikliğini sağlamak için efor göstermesi ve muahedeye taraf olmayan devletlere nükleer teknolojinin transferini yasaklaması gerektiğini” söyledi:
“Başta İsrail olmak üzere bu mutabakata taraf olmayan devletlerle her türlü teknik işbirliği, nükleer olmayan bir devlet olarak katılana ve tüm nükleer tesisleri kapsamlı güvenlik sistemine tabi olana kadar durdurulmalıdır.”
İsrail’in Nükleer Silahların Yayılmasını Tedbire Antlaşması’nı imzalamadığını ve Milletlerarası Atom Gücü Ajansı (IAEA) denetçilerinin nükleer tesislerinde bulunmasına müsaade vermediğini vurgulayan Ürdün Dışişleri Bakanı Safadi, Orta Doğu’nun nükleer silahlardan arınmış bir bölge olması için memleketler arası kuralların katı bir formda uygulanması gerektiğini kaydetti.
‘İran, mutabakata dönmeli’
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken da dün konferansa katılmak üzere bulunduğu BM Genel Merkezi’nde basına açıklamalarda bulundu.
Blinken, İran’ ile Nükleer Silahların Yayılmasını Tedbire Antlaşması’na (JCPOA) dönüşün, “en düzgün yol” olduğuna inandıklarını söyledi: “İran ile nükleer muahedeye karşılıklı dönüşün, ilerlemenin ve her türlü krizden kaçınmanın en uygun yolu olduğuna inanmaya devam ediyoruz.”
“Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi alanında İran’ın, Kuzey Kore’nin ve artık de Rusya’nın farklı biçimlerde ortaya koyduğu zorluklarla karşı karşıya kalındığına” işaret eden Blinken, Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle başlayan savaşa da değinerek özetle şöyle konuştu:
“Bu, dünyanın dört bir yanında nükleer silahlara sahip olma ya da olmama konusunda karar verecek ülkelere dehşetli bir bildiri gönderiyor.
“AB, aylarca süren tartışmalara, görüşmelere ve müzakerelere dayanarak en yeterli teklifleri yaptı. ABD, üzerinde mutabakata varılanlar temelinde ilerlemeye hazır, lakin İran’ın buna hazır olup olmadığı muhakkak değil.”
ABD idaresi, Lider Donald Trump devrinde Mayıs 2018’de İran ile Rusya, İngiltere, Çin, ABD, Fransa ve Almanya’yı içeren P5+1 kümesi ortasında 2015 yılında imzalanan nükleer muahededen çekilerek Tahran’a ekonomik yaptırımlar uygulama yoluna gitmişti.
‘Nükleer bir savaşın kazananı olmaz’
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin de konferansın iştirakçileri için yazdığı mektupta nükleer savaş konusundaki fikirlerini paylaştı.
Putin, “Nükleer bir savaşın kazananı olmayacağı ve asla başvurulmaması gerektiği gerçeğinden hareket ediyoruz ve dünya topluluğunun tüm üyeleri için eşit ve ayrılamaz bir güvenliği savunuyoruz” dedi.