Üçüncü yılına girmeye hazırlanan Ukrayna savaşını sona erdirmek için Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’da başlayan ABD-Rusya görüşmesi, Ukrayna’nın kurtarılmasından ziyade kaynak paylaşımı ve ticari çıkarlara odaklanmış durumda.
Kiev’in yer almadığı heyetlerarası müzakere, Diriyah Sarayı’nda kapalı kapılar arkasında yaklaşık 4.5 saat sürdü. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, görüşmelerin “olumlu atmosferde geçtiğini” belirterek, “İlk çeşit ABD’nin savaşı sona erdirmekte kararlı olduğunu bize gösteriyor” açıklamasında bulundu. Kremlin Dış Siyaset Danışmanı Yuriy Uşakov, iki ülke heyetlerinin ilerleyen vakitte görüşmeye devam edeceğini söylerken, ABD Başkanı Donald Trump ile Rus mevkidaşı Vladimir Putin ortasında düzenlenmesi beklenen önderler doruğunun tarihini vermenin ise güç olduğunu belirtti.
‘ORTAK OLALIM’ TEKLİFİ
Riyad’daki masanın ticari pazarlığa döküldüğü ise Moskova’nın Amerikan tarafına cazip teklifler içeren iştirak planı sunmasıyla anlaşıldı. Rusya lideri Putin ve ailesine yakınlığı ile bilinen Doğrudan Yatırım Fonu Başkanı Kiril Dmitriyev, ABD tarafıyla teması sonrasında farklı açıklamalarda bulundu. Dmitriyev, “Ukrayna ihtilafı yüzünden Amerikalı iş insanları Rusya pazarını terk ederek yaklaşık 300 milyar dolar ziyan gördü. Biz burada ortamızda yeni bir başlangıç yapılmasını öneriyoruz. İşbirliği teklifimiz ABD kayıplarını telafi edeceği üzere Donald Trump’ın söylediği tekrar büyük ve güçlü Amerikanın inşasına katkıda bulunacak. Kuzey Kutup bölgesinde çıkartılmayı bekleyen milyarlarca dolarlık güç kaynakları var. Bunları birlikte işletebiliriz” ifadelerini kullandı.
KİEV’İ SÖMÜRME PLANI
Pazarlık masasında Kiev’in hissesine ise “ekonomik sömürge planı” düştü. Trump, Kiev’den “yardımlara karşılık kıymetli maden” talep etmiş, Ukrayna lideri Volodimir Zelenski bu talebe yeşil ışık yakmış, fakat 7 Şubat’ta önüne gelen mutabakat taslağını reddetmişti. İngiliz The Telegraph gazetesinin ulaştığı muahedenin ayrıntılarına nazaran, Trump’ın “500 milyar dolarlık geri ödeme” talebi, Ukrayna’nın kritik mineralleri üzerinde denetimin çok ötesine geçiyor. Taslak muahede “ABD, Rusya’nın Şubat 2022’de başlayan işgalinden bu yana Ukrayna’ya kıymetli ölçüde maddi dayanak sağlamıştır. Amerikan halkı, özgür ve inançlı bir Ukrayna’ya yatırım yapmak istemektedir” ifadeleriyle açılıyor.
SANKİ İKİNCİ VERSAY
ABD, yeraltı kaynaklarını çıkarmaktan elde edilen gelirler ile üçüncü taraflara verilen lisanslardan elde edilen gelirlerin yüzde 50’sini istiyor. Ayrıyeten muahedenin New York maddelerine tabi olmasını talep ediyor. Taslakta ABD ve Ukrayna’nın “çatışmaya düşman tarafların Ukrayna’nın tekrar inşasından faydalanmamasını” sağlamak için ortak bir yatırım fonu oluşturmaları gerektiği belirtiliyor. Fon, limanlardan altyapıya; petrolden gaza ve ülkenin büyük yeraltı kaynaklarına kadar neredeyse her şeyi kapsıyor. “Ukrayna’nın ABD tarafından ekonomik olarak sömürgeleştirilmesi” manasına gelen kaideler, ülkenin gayrisafi yurtiçi hasılasının, Birinci Dünya Savaşı’nın akabinde Versay Antlaşması ile Almanya’ya dayatılan tazminatlardan daha büyük bir hissesine denk. Siyasi analistlere nazaran Trump’ın dayattığı mutabakatla Zelenski’nin önünde iki seçenek bulunuyor: Putin’in “askeri işgali” ya da ABD’nin “ekonomik işgali. Bu ortada Kremlin Sözcüsü Peskov, savaş sonrası Ukrayna’nın AB’ye ekonomik entegrasyonuna karşı çıkmayacaklarını lakin NATO karşı olduklarını söyleyerek, Putin’in Zelenski ile görüşebileceğini belirtti.
NE KARAR ALINDI
Toplantı sonrası ABD Dışişleri Bakanı Rubio’nun yaptığı açıklamaya nazaran; Ukrayna’daki savaşı kalıcı halde sona erdirmek için üst seviye takımlar atanacak. İhtilaf kalmazsa ABD tarafı AB’den bağımsız Rusya’ya yaptırımları kaldıracak. Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov da, karşılıklı büyükelçilerin atanması konusunun yanı sıra iktisat, güç ve uzay alanlarında diyalog konusunda anlaştıklarını belirtti. Ayrıyeten, “ABD tarafı, Ukrayna ile karşılıklı güç tesislerine taarruzlara bir moratoryum getirilmesini önerdi” dedi.
MASADAKİ İKİ KRİTİK İSİM: İKİSİ DE ‘YATIRIMCI’
Riyad’daki masada “ticari pazarlığı” yürüten iki kritik isim bulunuyor. Rus heyetinde yer alan Doğrudan Yatırım Fonu Başkanı Kiril Dmitriyev ve ABD Lideri Trump’ın özel temsilcisi, gayrimenkul yatırımcısı Steve Witkoff.
TRUMP’IN ARABULUCUSU: Ortadoğu Özel Temsilcisi olarak Gazze’de İsrail ve Hamas ortasındaki ateşkeste aktif rol oynayan Steve Witkoff, geçen hafta da Rusya’da tutuklu bulunan Amerikalı öğretmen Marc Fogel’in serbest bırakılmasını sağlamıştı. Moskova’da Rusya lideri Putin’le 3.5 saat görüştüğü belirtilen Witkoff, Trump’ın dış siyasetteki “iş bitirici” ismi olarak nitelendiriliyor.
– PUTİN’İN ARABULUCUSU: Riyad’daki görüşme öncesi Trump’ı ve grubundakileri “iyi sorun çözücüler” olarak tanımlayan Kiril Dmitriyev’in Putin’in ailesiyle yakın bağları var. Eşi Natalia Popova, Putin’in küçük kızı Katerina Tikhonova’nın yakın arkadaşı. Dmitriyev’in Washington’la bağlantıları de eskiye dayanıyor. Trump’ın her iki periyodunda de ABD’li mevkidaşlarıyla art kanaldan bağlantılarda bulunan Dmitriyev, birebir vakitte Trump’ın damadı Jared Kushner’le de yakın. Stanford Üniversitesi mezunu Dmitriyev’in Rus heyetindeki varlığı, Moskova-Washington çizgisinde bir “al-ver pazarlığı” döndüğüne yönelik sinyal olarak görülüyor.